Cześć!
Dzisiaj przedstawiam nieco teorii dotyczącej różnorodnych i ciekawych technik rysunkowych.
Dlaczego to jest ważne?
Różne techniki rysunkowe pozwalają na bardzo przekrojowy rozwój oraz znacznie szybszy progres. Wielokrotnie zmiana narzędzia wyciąga z kryzysów, pomaga otworzyć umysł i rozluźnić rękę. Dzięki eksperymentom nabierzesz pewniejszej kreski, zaczniesz różnicować walor, nauczysz się cieniowania wrażeniowego. Każda technika rysunkowa rozwinie w Tobie zupełnie inne umiejętności, które z pewnością wykorzystasz w przygotowaniach do egzaminu lub kompletowaniu portfolio.
Omawiając każdą technikę rysunkową, postaram się przedstawić Wam jej plusy i minusy oraz zebrać dla Was protipy, które pomogą Wam przełamać się do sięgnięcia do każdej z nich.
Dzisiaj bez owijania w bawełnę! Przechodzimy do konkretów :)
1. Ołówek - najpopularniejsza technika rysunkowa
Podstawowa technika rysunkowa, zapewne najlepiej Wam znana i po czasie być może znienawidzona. :) Wymagana na egzaminach na większości uczelni, więc bezapelacyjnie spotkasz się z nią w pracowni.
Plusy rysowania ołówkiem
Ta technika rysunkowa zdecydowanie należy do kategorii „bezpiecznych” narzędzi. Grafit dobrze się zmazuje zarówno przy pomocy gumki chlebowej, jak i popularnej białej gumki, tzw. „myszki”.
Przy odpowiednim doborze grubości ołówka, w których zdecydowanie można przebierać, da się osiągnąć dosyć mocny kontrast.
Z pomocą ołówka można przedstawić najróżniejsze atmosfery na rysunku– widok nocny, deszczową aurę, mocno oświetlony plac. Stworzyć gładkie plamy, które w łatwy sposób można rozpuścić.
Dodatkowym atutem jest fakt, że ołówkiem dobrze rysuje się każdy rodzaj architektury – zarówno nie ograniczając się w ilości detali w budynkach historycznych, jak i tworząc piękne, błyszczące szkło w biurowcach.
Minusy rysowania ołówkiem
Zdecydowaną ujmą dla ołówków jest stopień ich rozmazywania się. Kolejność cieniowanych elementów powinna być przemyślana i prowadzona w taki sposób, by ręką nie rozcierać sobie najbardziej zacieniowanych miejsc. Tracimy wówczas tak pożądany kontrast. Praca staje się szara i bez wyrazu.
Kolejna kwestia dotyczy możliwych trudności w doborze odpowiedniego dla nas ołówka – każdy ma zupełnie inne preferencje w kwestii rodzajów i stopnia twardości ołówków.
Wiele osób miewa problemy z uzyskaniem kontrastu – znaczna część rysowników boi się dociskać ołówek, by uzyskać niemal czarną plamę.
Dużym wyzwaniem okazuje się również zostawienie oświetlonych ścian zupełnie białych. Wiele kursantów obawia się, że praca może zostać odebrana za niewykończoną.
Ołówek - pro tipy
A. Zacznijmy od doboru ołówka – jest ich wręcz nieograniczona ilość. Zaczynając od samego rodzaju, przez grubość, aż po twardość.
1.Versatile – to bardzo popularny wśród naszych rysowników ołówek z uwagi na jego uniwersalność, trwałość i wygodę użytkowania.
Versatile to metalowy ołówek o jednorodnej grubości (2 mm), do którego można dobrać wkłady dowolnej grubości, co umożliwia posiadanie w zasadzie kilku ołówków w jednym. Są one również bardzo ekonomiczne! Paczka wkładów potrafi wystarczyć na dobre kilka/kilkanaście prac.
UWAGA MAGIC TRICK!!! Końcówka versatile’a jest jednocześnie temperówką (często spotykam się z zaskoczeniem wobec tej informacji)
2. Ołówek automatyczny – ma zbliżone działanie do versatili, choć możemy je znaleźć już w różnych grubościach.
Tu również dobiera się wkłady o poszukiwanej twardości. Automatyki są przyjaciółmi prac z ogromną ilością detali – z uwagi na ich cienkie końcówki, z łatwością można narysować każdy liść akantu w głowicach korynckich.
3. Drewniaki – myślę, że wszyscy wiedzą, o jakie ołówki chodzi :)
W kwestii doboru grubości do rysunku lub etapu pracy, a także większych szczegółów dotyczących ołówków, zachęcam do zaglądnięcia do artykułu ”Ołówki do nauki rysunku”
B. Dobór papieru również jest nie bez znaczenia
Idealna kartka do rysunku ołówkiem powinna być gładka – w przypadku fakturowanego papieru nie uda Wam się uzyskać ładnych przejść, mogą również powstawać plamy.
Warto również postawić na twardszy papier – najcieńsze kartki lubią się giąć, a zmięcia pod grafitem są niestety bardzo widoczne i ciężko je naprawić.
C. Zaprzyjaźnij się z gumką chlebową i gumką w ołówku.
Choć mogą być uzależniające z całą pewnością mogą stworzyć niesamowite efekty na pracach. Przebłyski światła, przymglone otoczenie, wzmocniony kontrast i wiele innych cudeniek, które można osiągnąć przy pomocy gumek, dodają pracom charakteru.
Pamiętaj jednak, by nie nadużywać gumki i nie wymazywać każdej kreski, która jest lekko zakrzywiona, nie była przemyślana lub jest linią konstrukcyjną. W taki sposób marnuje się czas przeznaczony na rysunek, rozleniwia się rękę i zwalnia się progres.
D. Rysuj w taki sposób, by jak najmniej rozcierać grafit na kartce.
Ważna jest umiejętność rysowania w taki sposób, by nie brudzić swoich prac. Dobrą praktyką jest rysowanie od ręki, którą nie rysujecie, w stronę tej, którą pracujecie. Jednak nie zawsze jest to możliwe lub nie dla wszystkich jest to wygodne. Przydatne może okazać się podkładanie kartki pod rękę rysującą. Tu jednak ważne jest, by kartkę podnosić, jeśli chcecie przejść do innej części pracy. Inaczej dalej będziecie wszystko rozmazywać, tylko kartką!
E. Pod koniec rysunku delikatnie przemaż oświetlone fragmenty budynku.
Choćbyście starali się z całych sił utrzymać swoją pracę czystą – grafit zawsze delikatnie się rozetrze. Przez to kontrast nieco się wygasza i warto przed zeskanowaniem / sfotografowaniem / sprzedaniem pracy jeszcze ją podrasować i przemazać to, co finalnie ma być białe. Czasem warto zastosować utrwalacze to grafitu, dzięki którym dłużej zachowają one swój pierwotny wygląd. W tej kwestii pomóc może nawet zwykły lakier do włosów. :)
F. Nie bój się używać miękkich ołówków i dociskać ich w taki sposób, by uzyskać czerń.
Z początku może okazać się to przerażające – w głowie echem odbijać Wam się będzie myśl, że w ten sposób zepsujecie sobie pracę. Zrobicie czarną plamę, której nie będzie się dało wymazać! NIE BĘDZIE TAK! Jeśli obawiacie się od razu mocno dociskać, nakładajcie grafit warstwa po warstwie, dochodząc w węźle do prawie czerni, którą następnie rozpuścicie na resztę rysunku. Z każdym kolejnym rysunkiem przekonacie się, jak duże znaczenie na pracach ma kontrast. Szare prace są nijakie. Czarno-białe widoczne są już z daleka.
2. Kredka - technika rysunkowa dla znużonych ołówkiem
To technika rysunkowa bardzo zbliżona do ołówka w kwestii samego sposobu cieniowania. Jest więc dobrą opcją, jeśli ktoś obawia się nowych narzędzi, a grafit zaczyna powoli nużyć.
Plusy rysowania kredką
Kolorowe prace z pewnością znacznie bardziej przykuwają wzrok od czarno-białych.
Kredka również jest bezpieczną techniką rysunkową, choć nieco ciężej się ją wymazuje (tu może pomóc jedynie tradycyjna biała „myszka”).
Kolorów kredek jest nieograniczona ilość, można do woli przebierać w odcieniach różu, niebieskiego, zielonego i wszystkich innych kolorów tęczy, jakie występują na świecie.
Również twardości kredek są nieskończone – można znaleźć miększe, bardziej tłuste, a także twardsze, które dają zupełnie inny efekt.
Ważne w kredce jest to, że prawie wcale się nie rozmazuje, więc nie trzeba kontrolować kolejności, w której cieniujemy prace.
Dodatkowym plusem kredek jest to, że nie ma ograniczeń również w kolorach kartek, które dobieramy. Brązowa kredka na żółtej kartce? Czemu nie! Fajnym efektem może być również mieszanie dwóch zupełnie przeciwstawnych kolorów lub dwóch odcieni jednego koloru. W tej technice eksperymenty są mile widziane!
Minusy rysowania kredką
W przypadku rysowania kredką należy wykazać się nieco większą cierpliwością i dokładnością niż w ołówku. W tej technice bowiem, jeśli za mocno się dociśnie, nie da się zupełnie wymazać postawionej kreski. Jest to więc nieco trwalsza technika od ołówka i gumka chlebowa może okazać się niewystarczająca do współpracy.
Kredka daje również nieco inny efekt- często w przypadku bardziej tłustych kredek tworzy się efekt “chmurki”, który może nieco irytować. Nie da się w takim przypadku uzyskać jasnego koloru gładkiej plamy na pracy.
Kredka - pro tipy
A. Podrys dobrze zacząć bardzo delikatnie, by nie martwić się błędami.
Starajcie się nie dociskać kredek za mocno, by dało się je wymazać. Jeśli próbujecie działać dwoma kolorami lub odcieniami, wybierajcie jaśniejszy do podrysu. Dzięki temu praca z kredkami będzie sprawiać Wam większą przyjemność.
B. Pamiętajcie, że rysunek musi być wyrazisty, by sprawiał dobre wrażenie.
Jasne kolory, typu żółty, pudrowy róż, łososiowy, jasny błękit nadają się jedynie do tła.
C. Cieniując kredkami dużo łatwiej zrobić ciemną plamę, którą może być trudno rozpuścić.
W przypadku kredek więc dużo lepiej jest nakładać kolor warstwami, stopniowo przyciemniając i rozciągając walor. Warto pracować lekką ręką i nieco twardszymi kredkami, dla uzyskania gładkiego efektu.
D. Również w przypadku kredek wybór kartki jest istotny.
Fakturowane mogą jedynie pogłębić efekt niegładkich plam, co może być nieco frustrujące.
3. Cienkopis / Długopis - technika rysunkowa, która nie pozwala na błędy
Cienkopis należy już do trwałych technik rysunkowych, a więc w przypadku błędu gumka Was nie poratuje.
Plusy rysowania cienkopisem lub długopisem
To jedna z technik najbardziej wyrabiających rękę, z uwagi na brak możliwości skorygowania błędów. Jest świetną techniką nie tylko na duży format, ale idealnie nadaje się na szybkie szkice i rysunki w szkicowniku. Cienkopis umożliwia osiągnięcie znacznie łatwiej i szybciej mocniejszych kontrastów, bez konieczności dociskania narzędziem. Dodatkowym ułatwieniem w pracy z nim jest możliwość zakupu różnych grubości, dzięki czemu można zachować precyzję w podrysie, a także przyspieszyć proces cieniowania. Ciekawym faktem jest, iż również w przypadku cienkopisów nie musimy ograniczać się jedynie do czarnego. Można znaleźć różne wariacje kolorystyczne, z którymi warto eksperymentować. Ogromnym plusem jest to, że dobry cienkopis wcale się nie rozmazuje. Trzeba uważać w przypadku długopisów, by wybierać szybkoschnące, bo łatwo zrobić sobie plamę przez przetarcie po świeżo postawionej kresce.
MINUSY
Największym z nich jest brak możliwości naprawy błędów z uwagi na trwałość techniki. Cienkopisy są już nieco droższą techniką od wcześniej wymienionych i dodatkowo dosyć łatwo można je zepsuć, wciskając końcówkę. Wyróżniają się również zupełnie innym sposobem cieniowania- nie da się nimi stworzyć gładkiej plamy, jak w przypadku kredki, czy ołówka. Trzeba więc zdobyć nowe umiejętności i przestawić się na rysowanie kreska w kreskę. Nie jest to więc najłatwiejsza z technik. W przypadku cienkopisów czasem zdarza się, że nie da się rysować bokiem, więc konieczne jest również przyzwyczajenie ręki do nowego narzędzia.
Cienkopis / długopis - pro tipy
A. Podrys rób najcieńszym cienkopisem, by móc pozwolić sobie na niedociągnięcia.
Dzięki temu znaczna część kresek w dalszych etapach pracy zginie, pod grubszymi kreskami, czy cieniowaniem.
E. Nie rób podrysu ołówkiem!
Nie nauczysz się w ten sposób nic nowego, Twoja ręka dalej będzie leniwa, a po zmazaniu grafitu może okazać się, że bardzo efektowna praca okaże się “łysa”.
F. Zostawiaj białe fragmenty na pracach.
W innym wypadku zupełnie stracisz kontrast i efekt, który jest pożądany w rysunkach cienkopisem
4. Kredka + cienkopis
Jedna z mieszanych technik rysunkowych, łącząca dobrodziejstwa dwóch powyższych. Warto urozmaicić swoje prace cienkopisem o odrobinę koloru. Czasem wystarczy zrobić niebo kredką i dodać kilka akcentów, a praca nabiera zupełnie innego wyrazu. Warto podkreślić, że w tej technice rysunkowej zaczynamy od podrysu cienkopisem, a dopiero potem dodajemy kolor kredką.
Dobrym pomysłem w przypadku obawy z użyciem koloru jest zrobienie mniejszych szkiców i wypróbowanie różnych wariantów wykorzystania kredek. W niektórych pracach znacznie lepiej będą wyglądać kolorowe budynki, w innych zieleń, w jeszcze innych niebo i posadzka, a czasem jedynie same detale.
5. Biała kredka + cienkopis + brązowa kartka
Kolejna technika mieszana, łącząca nabyte już umiejętności w wyżej wymienionych metodach rysunkowych. Ponownie wykonujemy podrys cienkopisem i podsycamy światłocień przy użyciu białej kredki. Jest to wyjątkowy efekt, w którym mocne, czarne cienie, kontrastują z oświetlonymi, białymi płaszczyznami. Warto zastanowić się również nad delikatnym podbiciem nieba na biało. Jest to efektowna i przyjemna technika, szczególnie dla osób, które miały już styczność z rysunkiem cienkopisem i kredkami.
Plusy rysowania cienkopisem i białą kredką na brązowej kartce
Ogromnym plusem jest konieczność zastosowania dwóch technik wymagających zupełnie innych umiejętności i panowania nad narzędziem w odmienny sposób.
Dodatkowo przy pracy na brązowym papierze konieczne jest zastosowanie mocniejszego kontrastu – ciemnych plam cienkopisem oraz intensywnej bieli, co wymusza zagęszczenie kresek oraz mocniejszy docisk kredką.
Minusy rysowania cienkopisem i białą kredką na brązowej kartce
Oczywiście spoza tych przeznaczonych indywidualnie dla cienkopisu i kredki – jednym z minusów jest wybielanie cienkopisu kredką, gdy najedzie się na czarny tusz. Nie jest to pożądany efekt w większości przypadków, więc trzeba być ostrożnym.
Dodatkową trudnością może okazać się znalezienie idealnej kartki – zarówno w kwestii odcieni, jak i gramatury/faktury.
Biała kredka + cienkopis + brązowa kartka - pro tipy
A. Zastosuj umiejętności nabyte przy rysowaniu cienkopisem i kredkami.
B. Unikaj kartek, które są fakturowane.
Kredka nie będzie ładnie kryć, a kreski cienkopisem nie będą idealnie proste.
C. Staraj się od początku przemyśleć światłocień na pracy.
Równomiernie rozkładaj ciemne i jasne plamy, by praca była spójna.
D. Pamiętaj, że w przypadku węzła rozpuszczać się powinny zarówno cienkopis, jak i kredka.
E. Podrys oczywiście zrób cienkopisem – postaraj się, by był on jak najdokładniejszy.
To ułatwi Ci pracę nad światłocieniem w dalszych etapach pracy
F. Miej na uwadze, że nie wszystko musi być dokładnie czarno-białe!
Daj przebić się też barwie kartki- nie bez powodu stawiamy na ładny odcień brązu. Chcemy go pokazać, a nie przykryć. ;)
6. Biała kredka / marker / cienkopis / żelopis + czarna kartka
Następna alternatywa dla znudzonych ołówkiem i poszukujących całkiem prostych we współpracy technik rysunkowych. Metoda ta daje efekt negatywu. Trudność w niej stanowić może przemyślenie cieniowania prac w taki sposób, by uzyskać naturalny efekt światłocienia. Z góry powinno się ustalić źródła światła, ponieważ w większości rysunków cieniuje się odwrotnie niż w przypadku kolorowej kredki, czy ołówka. W przypadku białej kredki i czarnej kartki od razu trzeba zostawiać puste, czarne plamy. Bardzo ciężko domazać kredkę w taki sposób, by nie zostawała delikatna poświata, co powoduje, jak zapewne się domyślacie, utratę kontrastu. Ta technika świetnie sprawdza się do nocnych krajobrazów, zwierząt, postaci, w zasadzie wszystkiego!
7. Cienkopis + kawa / akwarela
Ciekawa i efektowna technika rysunkowa, w której można stworzyć niepowtarzalne i unikatowe prace. Jest to technika trwała, mokra i wymaga już nieco większej wprawy rysunkowej. Nie ma ograniczeń w kwestii doboru kadrów, kolorów, formatów. By czuć się w niej pewnie, dobrze mieć opanowany cienkopis.
Plusy rysowania cienkopisem i kawą / akwarelami
Największą superlatywą są efekty, które po skończeniu podrysu można osiągnąć w dosyć szybki sposób. Zdecydowanym plusem jest wrażeniowość prac i nieskończone możliwości pracy z tymi narzędziami. W zasadzie nie są to obrazy, które wymagają ogromnej dokładności i wielu godzin spędzonych nad podrysem. Można pozostawić je mocno niedopowiedziane i rozmyte, a efekt i tak potrafi być piorunujący.
Minusy rysowania cienkopisem i kawą / akwarelami
Jest ich sporo, ale nie powinny one zniechęcać do pracy z tą techniką (zaufajcie, jest zbyt przyjemna, by się nimi przejmować :) ). Oczywiście jest to dosyć droga zabawa – zarówno papier akwarelowy, cienkopisy, jak i same farby to stosunkowo duży wydatek w porównaniu z innymi technikami. Nieco tańszą alternatywą jest praca kawą rozpuszczalną, jednak ona daje nam ograniczenia kolorystyczne.
W przypadku złego doboru cienkopisu problematyczne okazać się może rozmazywanie go pod wpływem pracy z wodą. Techniki mokre są trudne z uwagi na fakt, że ciężko naprawia się błędy, lubią powstawać tzw. grzyby i po nałożeniu koloru nie ma od niego odwrotu. Są one zdecydowanie bardziej pracochłonne i czasochłonne – trzeba brać pod uwagę czas schnięcia poszczególnych fragmentów prac.
Rysowanie cienkopisem i kawą / akwarelami - pro tipy
A. Zacznij od mniejszych formatów, na przykład A4.
Sprawdzisz dzięki temu, jak czujesz się w tej technice, nie bankrutując przy tym.
B. Zaopatrz się w komplet pędzli (nie inwestuj od razu w najdroższe – najtańsze opakowanie dla początkujących świetnie się sprawdzi), papier akwarelowy (zwykły papier nie nadaje się do tej techniki – pod wpływem wody będzie się wyginał, co utrudnia pracę), wodoodporne cienkopisy oraz farby (najlepiej wybrać jeden/dwa kolory w kostkach) lub kawę rozpuszczalną (granulowaną, nie mieloną).
C. Zastanów się, w jakim stylu chcesz robić pracę – bardziej rozmytą, niedopowiedzianą, czy może szczegółową?
Spróbuj na zwykłych kartkach zrobić niewielkie szkice, na których rozplanujesz układ plam i kolorów.
D. W przypadku kawy rozpuszczaj ją na podstawce, nie w szklankach z wodą – dzięki temu zarówno oszczędzisz materiał, jak i dasz sobie możliwości na szerszą gamę odcieni kawowych.
E. Staraj się unikać nakładania dużej ilości wody w miejscach, w których masz już wyschnięty kolor – to prosta droga na powstawanie grzybków.
F. Nie cieniuj cienkopisem!
Służy on tylko do wykonania podrysu i detali, do wykonania waloru użyj techniki mokrej.
8. Rozcieruch
Rozcieruch to technika rysunkowa polegająca na pracy z grafitem w dosyć nietypowy sposób. Zaczyna się od stworzenia mocnego podrysu, na który następnie wcieramy strużki grafitu. Dzięki zostawieniu białych plam oraz późniejszej pracy z gumkami (myszką, chlebową oraz w ołówku), tworzymy efekty świetlne, które kreują bardzo wrażeniowe prace.
Plusy rozcierucha
Jest to wyjątkowo prosta technika, w której można osiągnąć bardzo dobre rysunki w stosunkowo krótkim czasie. Jej koszty są niewielkie, dzięki czemu jest świetną odskocznią od standardowej pracy z ołówkiem.
Minusy rozcierucha
Rozcieruch to BARDZO brudna technika. Nie polecam ubierać się do niej na biało :).
Dodatkowo początkowo może nieco frustrować, że efekty widoczne są dopiero po skończeniu pracy. W związku z czym osoby o zaniżonej cierpliwości będą poirytowane w trakcie rysowania. Przez znaczną część wszystko wygląda po prostu jak jedna wielka ciemna plama. Dopiero w toku walki z nią, gdy zaczynają pojawiać się coraz ciemniejsze fragmenty i zaczynają “wjeżdżać” gumki, cały rysunek nabiera wyrazu.
Trzeba też uważać, by nie zrobić zbyt delikatnego podrysu – jest spore prawdopodobieństwo, że zniknie już po nałożeniu pierwszej porcji grafitu.
Rozcieruch - pro tipy
A. Do podrysu wybierz miękki ołówek i staraj się od razu mocno dociskać.
Oszczędzisz sobie w ten sposób czasu na poprawianie znikającego detalu.
B. Zainwestuj we wkłady do kubusia.
Są grube (znacznie grubsze od zwykłych wkładów do versatili) i nie mają żadnej osłonki, więc otrzymujesz czysty grafit. Drugą opcją są ołówki bezdrzewne, jednak tu temperuje się również plastik, który zabezpiecza grafit przed uszkodzeniem, a Twoje dłonie przed zabrudzeniem.
C. Od razu przemyśl ŚWIATŁOCIEŃ!
Zacznij od nakładania grafitu w miejscach, w których będzie ciemno. Staraj się zostawiać zupełnie białe plamy dla lepszego kontrastu.
D. Zaprzyjaźnij się z gumką chlebową, dzięki której otrzymasz efekt rozproszonego światła, a także myszką i gumką w ołówku, które podkreślą detale, czy dadzą możliwość wprowadzenia pojedynczych promieni słonecznych na rysunek.
E. Zaopatrz się w chusteczki, którymi będziesz rozcierać grafit.
Można to robić również palcami, ale warto mieć wtedy pod ręką mokre chusteczki, którymi co jakiś czas wytrzesz dłonie.
9. MARKERY
Jak zapewne się domyślacie, jest to trwała technika rysunkowa. Nie jest ona prosta, trzeba nauczyć się panować nad ręką i wykonywać zdecydowane ruchy. Jest to jednak jedna z technik, którymi w bardzo krótkim czasie można zrobić świetne, efektowne prace.
Plusy rysowania markerami
Zdecydowanie plusem tej techniki rysunkowej jest czas wykonania – markery umożliwiają stworzenie graficznych rysunków nawet w ciągu kilkunastu minut. Świetnie nadają się do pokazania koncepcji, szkiców, czy dużych prac. Warto nauczyć się pracy z nimi, gdyż w przyszłości mogą ułatwić prezentowanie pomysłów prowadzącym na studiach, czy jeszcze dalej – klientom.
Markery można łączyć z cienkopisami, kredkami, a nawet ołówkiem.
Minusy rysowania markerami
Jednocześnie jest to jedna z kosztowniejszych technik, jeśli chodzi o samo narzędzie.
Ciężko osiągnąć ładne i gładkie plamy, czy przejścia między kolorami. Wymaga to wprawy i dużego nakładu czasu.
Oczywiście są niezmazywalne, a pomyłki bardzo ciężko jest zatuszować.
Rysowanie markerami - pro tipy
D. Uważnie zatykaj markery, bo się wysuszą, a nie jest to najtańszy interes. :)
Techniki rysunkowe - podsumowanie
Jak widzicie, możliwości rozwijania się w różnych dziedzinach jest mnóstwo. Każda z powyższych technik może wnieść do Waszego rysunkowego życia wiele frajdy, nowych umiejętności i luzu w dalszych działaniach. Warto eksperymentować, próbować różnych rzeczy, otwierać się na nowości. Nie ma czego się obawiać! Każdy kiedyś zaczynał od zera. :)
Zobacz też:
